Cách nhận biết mụn nội tiết
Mụn nội tiết được gắn với sự rối loạn về hormon trong cơ thể, khiến cho không ít người phải chịu đựng cảm giác tự ti và lo lắng về vẻ ngoài của mình. Những hormone đó bao gồm: Androgen, Estrogen, Progesterone, Insulin, IGF – 1, CRH, ACTH, Melanocortins, Glucocorticoid, Hormone tăng trưởng (GH).
Trong đó, Androgen là hormone liên quan trực tiếp nhất vì nó kích thích hoạt động của tuyến bã nhờn. Đồng thời thay đổi chức năng hoạt động của tế bào da. Tạo điều kiện thuận lợi cho mụn phát triển.
Để nhận biết liệu bạn đang gặp phải mụn nội tiết hay không, có một số dấu hiệu mà bạn có thể quan sát được:
- Mụn nội tiết thường xuất hiện ở vùng cằm và xương hàm.
- Thường là dạng mụn bọc hoặc mụn mủ.
- Dễ trở nên trầm trọng hơn khi bạn đang trải qua các tình trạng căng thẳng hoặc stress.
- Hay gặp ở nữ nhiều hơn nam đặc biệt là ở các giai đoạn cơ thể có sự thay đổi nội tiết tố: Từ sau tuổi dậy thì, phụ nữ mang thai, chu kỳ kinh nguyệt, tiền mãn kinh.
Với những biểu hiện này, việc tìm kiếm sự chăm sóc và điều trị phù hợp từ các bác sĩ da liễu là cần thiết để giúp bạn giải quyết vấn đề một cách hiệu quả. Trước tiên, cùng Dr Hạnh tìm hiểu về cơ chế phát sinh mụn nội tiết
Cơ chế hình thành mụn nội tiết
Mụn nội tiết được hình thành theo một quá trình phức tạp. Nhưng có thể giải thích cơ chế một cách đơn giản theo 4 quá trình nối tiếp nhau:
- Sự mất cân bằng Hormone
- Tăng sản xuất dầu
- Tắc nghẽn lỗ chân lông
- Vi khuẩn Propionibacterium acnes gây mụn.
Đầu tiên, hormone giới tính như androgen, estrogen và testosterone… có vai trò quan trọng trong việc điều chỉnh sự sản xuất dầu nhờn và tăng trưởng tế bào da. Sự mất cân bằng hormone sẽ kích thích tuyến bã nhờn sản xuất dầu nhiều hơn bình thường. Dầu từ tuyến bã nhờn tiết ra ngoài qua lỗ chân lông. Khi sự bài tiết dầu nhờn tăng lên kết hợp với tế bào da chết tích tụ làm tắc nghẽn lỗ chân lông. Tạo ra một môi trường ẩm ướt và ít oxy. Đây là môi trường lý tưởng cho vi khuẩn Propionibacterium acnes phát triển. Vi khuẩn này gây ra viêm nhiễm và mụn viêm.
Các phương pháp điều trị mụn nội tiết
Phương pháp từ tự nhiên
- Uống nước ép rau má mỗi ngày: Trong rau má có chứa chất saponin, triterpenoid có tác dụng kháng khuẩn chống viêm. Nên uống rau má mỗi ngày để thanh nhiệt, giải độc cho cơ thể giúp da khỏe mạnh từ bên trong.
- Nước ép rau diếp cá: Có chứa quercitrin, isoquercitrin cũng có tác dụng đào thải độc tố trong cơ thể, kháng viêm và kháng khuẩn tốt. Ngăn ngừa phần nào mụn nội tiết.
- Uống nước trà xanh: Có công dụng giải khát, thanh nhiệt, giảm bớt mụn nhọt. Ngoài ra trong mụn nhọt có chứa chất EGCG là một chất chống oxy hóa, chống lão hóa rất tốt.
Những nước uống đến từ thiên nhiên này vừa rẻ tiền lại còn nâng cao sức khỏe của chị em. Giúp điều trị mụn nội tiết ở mức độ nhẹ. Tuy nhiên không phải ngày một ngày hai là có thể thấy rõ kết quả. Bạn phải áp dụng trong một thời gian dài.
Sử dụng các mỹ phẩm chăm sóc da bên ngoài
Trong chăm sóc da mụn nội tiết, việc làm sạch da từ sâu trong lỗ chân lông, hạn chế khả năng tiết dầu, kháng khuẩn là việc cần phải được chú trọng. Dưới đây là một số loại mỹ phẩm bạn có thể áp dụng:
- Tẩy da chết bằng BHA: Đối với mụn nội tiết, quá trình bít tắc lỗ chân lông do đầu thừa và bã nhờn liên tục xảy ra. Tẩy da chết hóa học với BHA (salicylic acid) được ưu tiên bởi BHA có khả năng tan tốt trong dầu, thấm sâu vào các lỗ chân lông để loại bỏ bã nhờn và tế bào chết. Từ đó lỗ chân lông được thông thoáng, và tình trạng mụn được cải thiện đáng kể
- Benzoyl Peroxide: Có khả tiêu diệt vi khuẩn Propionibacterium acnes và giảm viêm.
- Niacinamide: Giảm viêm, điều chỉnh sản xuất dầu và thu nhỏ lỗ chân lông. Phù hợp cho da nhờn và dễ mụn.
- Retinol: Tăng tốc độ tái tạo da, làm thông thoáng lỗ chân lông, giảm mụn trứng cá và sắc tố sau viêm.
- Adapalene: Một loại Retinoid thế hệ 3, có khả năng kháng viêm tốt hơn, và ít gây kích ứng hơn so với các loại Retinoid khác. Điều này làm cho nó trở thành lựa chọn hàng đầu trong điều trị mụn và các vấn đề da liên quan.
- Axit Azelaic: Kháng khuẩn, chống viêm và tẩy tế bào chết. Ngăn tắc nghẽn lỗ chân lông, giảm mẩn đỏ và viêm. Sử dụng dạng gel, serum hoặc kem.
Nhìn chung những loại mỹ phẩm này không những kiểm soát tốt mụn do nội tiết mà việc bôi thoa ngoài da cũng tương đối an toàn cho người sử dụng. Vì thế nên sử dụng các sản phẩm này xem có hiệu quả không trước khi cân nhắc việc chuyển sang điều trị bằng thuốc uống.
Sử dụng các loại thuốc uống
Thuốc Isotretinoin
- Đây là retinoid dạng uống. Được coi là một trong những thuốc điều trị hiệu quả nhất đối với các dạng mụn trứng cá nặng mà các phương pháp điều trị khác không đáp ứng. Isotretinoin hoạt động bằng cách làm giảm sự tiết ra của tuyến bã nhờn. Nó cũng làm giảm sự tăng sinh của các tế bào da bên trong nang lông, ngăn ngừa tắc nghẽn và có đặc tính chống viêm.
- Tuy nhiên, có một điểm đáng lưu ý nhất khi sử dụng Isotretinoin cho phụ nữ trong độ tuổi sinh đẻ là tuyệt đối không được mang thai. Bởi vì Isotretinoin có thể gây dị tật cho thai nhi. Do đó những người phụ nữ mang thai hoặc đang có kế hoạch mang thai sẽ không được sử dụng. Những người đang sử dụng bắt buộc phải sử dụng những biện pháp tránh thai đáng tin cậy.
- Ngoài ra, hầu hết những người sử dụng thuốc này đều có tình trạng khô và bong tóc da, môi nứt nẻ. Lúc này da bạn sẽ nhạy cảm hơn với ánh nắng mặt trời.
Thuốc điều chỉnh nội tiết tố
- Spironolactone: Ban đầu vốn là thuốc điều trị huyết áp nhưng Spironolactone người ta nhận thấy rằng nó còn có thể ngăn chặn tác dụng của androgen (hormone chủ yếu gây mụn nội tiết) trên da.
- Thuốc tránh thai: được chỉ định trong trị mụn trứng cá, nhờ vào tác dụng ức chế chế nồng độ hormone testosterone (là một loại nội tiết androgen) trong cơ thể, làm tuyến bã nhờn giảm sản sinh lượng dầu thừa.
Không phải cứ bị mụn nội tiết là phải điều trị bằng thuốc nội tiết
Rõ ràng nguyên nhân của mụn nội tiết chính là bắt nguồn từ sự mất cân bằng hormone. Tuy nhiên trước khi sử dụng thuốc uống cần phải được bác sĩ cân nhắc kỹ lưỡng nhiều yếu tố khác nhau. Bởi vì liệu pháp hóa dược có nhiều tác dụng phụ không mong muốn, và chống chỉ định trên một số đối tượng:
- Spironolactone:
- Một số tác dụng phụ phổ biến bao gồm mệt mỏi, đau đầu, và rối loạn kinh nguyệt. Và những tác dụng ít gặp như nổi ban đỏ, mày đay, và tăng kali huyết.
- Chống chỉ định cho phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú, không dùng cho nam vì gây chứng vú to. Không sử dụng cho bệnh nhân mắc các vấn đề về thận, gan, acid máu, đái tháo đường, và các bệnh di truyền.
- Thuốc tránh thai:
- Việc sử dụng thuốc tránh thai có thể tăng nguy cơ xuất hiện các cục máu đông, đau thắt ngực, và tăng huyết áp. Tuy nhiên, những tác dụng này hiếm khi xảy ra ở phụ nữ khỏe mạnh. Hơn nữa, dùng thuốc tránh thai cũng có thể gây nám da và xuất huyết âm đạo, nhưng có thể giảm thiểu bằng cách uống thuốc đúng giờ mỗi ngày và tránh ánh nắng.
Khi nào nên điều trị bằng thuốc nội tiết
- Mụn trứng cá có u nang, nốt sần và tổn thương rộng phân tán thường là dấu hiệu của sự dư thừa nội tiết tố androgen.
- Phụ nữ có chu kỳ kinh nguyệt bình thường nhưng mắc phải mất cân bằng nội tiết tố.
- Những người không phù hợp với các phương pháp điều trị khác hoặc đang sử dụng biện pháp tránh thai.
- Mụn mủ nặng hoặc mụn trứng cá dạng nốt vừa phải, khi không thích hợp cho việc sử dụng isotretinoin.
- Không nằm trong các trường hợp chống chỉ định của thuốc Spironolactone và thuốc tránh thai.
Tổng kết
Trong việc điều trị mụn nội tiết, sử dụng thuốc điều trị hormone có thể là lựa chọn hiệu quả đối với những trường hợp mụn nặng và có dấu hiệu của sự dư thừa nội tiết tố androgen. Đặc biệt, phụ nữ trong các giai đoạn quan trọng của cuộc đời như thời kỳ kinh nguyệt và mãn kinh thường gặp phải mụn nội tiết do biến động hormone. Tuy nhiên, Dr Hạnh cho rằng việc sử dụng thuốc điều trị hormone cần được thực hiện dưới sự giám sát của các chuyên gia y tế, đặc biệt là khi có những yếu tố nguy cơ và chống chỉ định cần được xem xét. Tóm lại, việc quyết định sử dụng loại thuốc này cần được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo an toàn và hiệu quả cao nhất cho người sử dụng.